Sanktuarium Najświętszej Marii Panny na Jasnej Górze jest najliczniej odwiedzanym polskim sanktuarium maryjnym i jednym z najważniejszych na świecie. W zespole klasztornym ojców paulinów czci się będący bizantyńską ikoną, cudowny wizerunek Marii z Dzieciątkiem, który do Częstochowy został przywieziony w XV wieku. Obecne zabudowania zespołu klasztornego pochodzą głównie z XVII stulecia i reprezentują styl barokowy.
Ruiny zamku Olsztyn koło Częstochowy należą do najlepiej rozpoznawalnych warowni jurajskich. Cylindryczna, wysoka na 35 metrów wieża przyciąga wzrok już z daleka. Zbudowana z białego wapienia, a nadbudowana z brunatnej cegły, przypomina maszt okrętu unoszącego się na morskiej kipieli. Rzeczywiście, zamek był świadkiem wielu dramatycznych wydarzeń, w tym zgładzenia Maćka Borkowica. Od połowy XVII wieku zaczął popadać w ruinę. Wreszcie stał się atrakcją turystyczną, leżącą na popularnym Szlaku Orlich Gniazd.
Zamek Ogrodzieniec to największa warownia Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, a także, bez wątpienia, jeden najpiękniejszych zamków w Polsce. Znajduje się na Górze Janowskiego w środkowej części Wyżyny. Majestatycznym ruinom malowniczości dodają fantazyjne formy skalne, z wykorzystaniem których postawiono mury budowli. Zamek leży w centralnej części Jury i jest łatwo dostępny komunikacyjnie. Obok przebiega czerwono znakowany Szlak Orlich Gniazd.
Jest to bez wątpienia jeden z najpiękniejszych obiektów na szlaku Orlich Gniazd. Leżąca na wzniesieniu, monumentalna bryła zamku, przywodząca niektórym na myśl okręt, pomimo pozostawania przez wiele lat w ruinie robi spore wrażenie. Mirowska twierdza stanowi jedną z najstarszych budowli obronnych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Wiemy, iż murowana strażnica powstała tu około połowy XIV wieku, w czasach Kazimierza Wielkiego.
Ruiny zamku rycerskiego „Bąkowiec” pochodzącego z XIV–XV w. znajdują się na terenie wypoczynkowego ośrodka „Morsko Plus”. Obok obiektu przechodzą dwie najważniejsze, piesze trasy jurajskie: czerwono znakowany Szlak Orlich Gniazd oraz niebieski Szlak Warowni Jurajskich. Wycieczkę do ruin zamku połączyć można ze zwiedzaniem pobliskich Skał Rzędkowickich i Kroczyckich.
Położony na malowniczym, skalistym wzgórzu zamek Bobolice to jedna z bardziej znanych warowni leżących na Szlaku Orlich Gniazd, w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Dzieli go niespełna pół godziny spaceru od bliźniaczej twierdzy w Mirowie. Sieć szlaków turystycznych umożliwia także dłuższe wędrówki w rejon Skał Kroczyckich i Rzędkowickich oraz w inne atrakcyjne zakątki Jury. Zamek stanowi ciekawy przykład budowli, która po wiekach bycia ruiną została odbudowana w czasach obecnych.
Pałac w Pilicy, zwany także zamkiem, to budowla złożona z czterech skrzydeł, okalających dziedziniec, i otoczona bastionowymi fortyfikacjami. Rezydencja, której początki toną w mroku dziejów i która od czasów powstania ulegała wielokrotnym przebudowom, obecnie wraz z bramami, wozownią i oficyną, znajduje się w stanie znacznie zdewastowanym. Obiekt otoczony jest parkiem z okazami drzew, których część uznano za pomniki przyrody.
Zamek „Ostrężnik” znajduje się w leśnym rezerwacie przyrody, położonym kilka kilometrów na południe od Złotego Potoku (gmina Janów). Na szczycie wapiennego wzgórza (rezerwatu przyrody "Ostrężnik") stoją pozostałości warowni pochodzącej z XIV w. Nieopodal przechodzi kilka szlaków turystycznych. Wycieczkę do zamku można połączyć ze zwiedzaniem kilku innych obiektów znajdujących się w atrakcyjnym turystycznie rejonie Doliny Wiercicy.
Spod ruin zamku ruszamy w kierunku sąsiedniego wzgórza zwanego Górą Birów, na którym już z daleka widać współczesną rekonstrukcję murów istniejącego tu przed wiekami drewnianego grodziska.
Wieś Bydlin po raz pierwszy wzmiankowana była w roku 1120. W roku 1388 Bydlin uzyskał prawa miejskie, które utracił następnie w roku 1540. Na szczycie znajdującego się tutaj wzgórza, w gęstym lesie odnajdziemy duże fragmenty murów budowli, która na przestrzeni wieków przechodziła burzliwe dzieje. Powstała prawdopodobnie w XIV wieku jako strażnica w ramach umacniania granic ze Śląskiem.
Rabsztyńskie wzgórze wapienne to idealne miejsce na wzniesienie warowni. Chyba właśnie tak myśleli nasi przodkowie, którzy w połowie XIV wieku na tutejszej skale postawili warownię z wysoką okrągłą wieżą.
Ze Sławkowa asfaltową drogą udajemy się w stronę Krakowa. Mijamy Olkusz, w Sienicznie skręcamy w lewo i udajemy się do Sułoszowej. Kręta droga w pewnym momencie zaczyna biec dołem doliny, która od potoku biorącego tu początek przyjmuje nazwę Doliny Prądnika. Wkrótce pojawiają się pierwsze skały wapienne, które z czasem przybiorą cechę stałego elementu krajobrazu, a na szczycie jednej z nich już z daleka widać zamek.
U podnóża romantycznej góry zamkowej, oraz wzdłuż całej Doliny Prądnika w XIX wieku powstało modne uzdrowisko goszczące wiele znakomitości. Warto zatrzymać się tu na dłużej, aby móc dokładnie przedeptać wszystkie udostępnione turystom ścieżki i zwiedzić inne atrakcje turystyczne, między innymi tutejsze jaskinie. My z kolei udajemy się w kierunku południowym do Prądnika Korzkiewskiego i zamku w Korzkwi.
Pierwsze dokumenty z 1352 roku mówią o górze Korzkiew, na której znajdował się zamek wzniesiony tu przez ród herbu Syrokomla. W XV wieku był on własnością mieszczanina Piotra Krupka, następnie znalazł się w rękach rodziny Ługowskich.
Na koniec naszej wędrówki udajemy się do Krakowa. Górujący nad miastem na wzgórzu nieopodal Wisły zamek Wawel jest bez wątpienia najważniejszym z zamków znajdujących się na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Góra Birów, wznosząca się 461 m n.p.m., stanowi jedno z charakterystycznych wzniesień w rejonie Podzamcza i Ogrodzieńca. Skaliste, malownicze wzgórze, dające dobry widok na okolicę było już od czasów neolitu miejscem osadnictwa. Szczególnie partie wierzchołkowe wzniesienia, tworzące nieckę otoczoną wapiennymi ostańcami, dodawały temu miejscu istotnych walorów obronnych. Obecnie możemy tu oglądać rekonstrukcję grodziska słowiańskiego.
Brama Twardowskiego to forma skalna, przypominająca ostrołukową bramę, znajdująca się w malowniczym rejonie doliny Wiercicy – kilka km od Złotego Potoku. Skała ta, o wysokości 4 m, uznawana jest za jeden z piękniejszych ostańców skalnych na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Symbol północnej Jury swoją nazwę zawdzięcza samemu Zygmuntowi Krasińskiemu. Przebywając w Złotym Potoku latem 1857 r., Krasiński dość szczegółowo zwiedził okolicę, a przy okazji nadał nazwy wielu tutejszym osobliwościom.
Pałac w Złotym Potoku został przebudowany w latach 50. XIX wieku, z inicjatywy nowego właściciela tego majątku – gen. Wincentego Krasińskiego. Powstał na miejscu zamku, a wcześniej dworu obronnego z wieżą, stojącego tutaj od końca XIII wieku. W 1857 roku w pałacu przebywał wieszcz Zygmunt Krasiński z rodziną. Ostateczną, neoklasycystyczną formę budynek uzyskał na początku XX wieku, po przebudowie dokonanej przez hrabiego Karola Raczyńskiego. Pałac otacza park krajobrazowy.
Mianem Pustyni Siedleckiej określa się jeden z piaszczystych obszarów na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Nazwę nadano terenowi jednego z dawnych wyrobisk piasku, znajdującemu się w rejonie wsi Siedlec. Tutejsza „pustynia” choć jest znacznie mniejsza od najsławniejszej Pustyni Błędowskiej, stanowi atrakcję turystyczną. Wydmy osiągają tu wysokość 30 m, a w upalne dni w gorącym powietrzu zobaczyć można zjawisko fatamorgany.
Pustynia Błędowska, rozciągająca się na pograniczu województwa śląskiego i małopolskiego - od Błędowa (dzielnicy Dąbrowy Górniczej) do Kluczy - to największy w Polsce i jeden z większych w Europie obszar lotnych piasków. Teren piaszczysty jest zresztą znacznie większy, niż sam obszar Pustyni Błędowskiej. Ta „polska Sahara” to także jedna z bardziej interesujących atrakcji Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej oraz rejon w którym przecina się kilka szlaków turystycznych.
Sokole Góry to znane amatorom jurajskich wędrówek skupisko wzniesień, znajdujące się nieopodal podczęstochowskiego Olsztyna. Lesiste masywy z urokliwymi wapiennymi skałkami oraz licznymi osobliwościami przyrodniczymi, stanowią jeden z największych rezerwatów na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Przez obszar Sokolich Gór przebiega Szlak Orlich Gniazd, a także kilka innych tras.
Ruchoma Szopka artysty ludowego, Jana Wewióra, zwana „Betlejemowem pod strzechą”, jest kolejną (po ruinach XIV-wiecznego zamku) niepowtarzalną atrakcją Olsztyna koło Częstochowy. Niewiele jest w Polsce takich szopek! Stoi tu już ponad 800 figur, z czego prawie 350 jest ruchomych, a prace nad szopką ciągle trwają… Szopka wystawiona jest w XIX-wiecznej chałupie, leżącej na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Góra Biakło - wznosząca się nad Olsztynem koło Częstochowy na wysokość 340 m n.p.m. - jest jednym z najbardziej malowniczych wzniesień na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Ze względu na charakterystyczne ukształtowanie szczytowego, skalnego grzebienia, bywa nazywana Jurajskim Małym Giewontem. Na skale postawiono nawet krzyż, upamiętniający pontyfikat Jana Pawła II. Ze szczytu rozlega się wspaniały widok na cztery strony świata, a tutejsze ostańce są okupowane przez miłośników wspinaczki.
Niewielki, jednonawowy kościół św. Barbary i św. Walentego w Siewierzu wzniesiony został w 1618 r., jako kościół szpitalny. Zastąpił wówczas poprzednią, drewnianą budowlę stojącą na tym samym miejscu. W świątyni zachowało się wyposażenie z pierwszej połowy XVII w., wśród którego warto zwrócić uwagę na barokowe ołtarze. W głównym umieszczono wizerunki patronów kościoła - św. Barbary z Nikomedii i św. Walentego.
Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Siewierzu zaliczany jest do najstarszych w Polsce. Prawdopodobnie został zbudowany przed 1144 r. Kamienne ciosy ścian, niewielkie rozmiary, skromna, pozbawiona ozdób bryła - wskazują na jego romańskie pochodzenie. Według XV-wiecznego kronikarza, Jana Długosza, fundatorem świątyni był Piotr Włostowic, zwany Duninem – palatyn księcia Bolesława Krzywoustego, postać znacząca i otoczona legendami. Kościół św. Jana przypomina o wielkim znaczeniu Siewierza u początków polskiego państwa.
Kościół pod wezwaniem św. Macieja w Siewierzu stoi w pobliżu Rynku, nieopodal zamku biskupów krakowskich – książąt siewierskich. Przez stulecia pełnił rolę siewierskiej fary. Pierwsze wiadomości o świątyni pochodzą z XV wieku, ale wiadomo, że powstał on wraz z lokacją miasta w 2 poł. XIII stulecia. Posiadał murowane prezbiterium i drewnianą nawę główną którą w wieku XVI zamieniono na murowaną. Ostateczny wygląd uzyskał w wyniku przebudowy dokonanej pod koniec XVIII stulecia. Kościół jest budowlą barokowo-klasycystyczną. Warto zwrócić uwagę na tzw. bramę biskupią i ciekawy portal wejściowy.
Współczesny Siewierz jest niewielkim miastem w powiecie będzińskim, które przecina ruchliwa droga krajowa S1, tzw. „gierkówka”. Niewielu podróżujących zdaje sobie sprawę, że przez stulecia miasto funkcjonowało jako stolica niezależnego księstwa, a biskupi krakowscy tytułowali się - aż po kres pierwszej Rzeczypospolitej – książętami siewierskimi. Najczytelniejszym śladem tej przeszłości są ruiny zamku w Siewierzu. Do dziś zachowały się mury warowni, wieża (z utworzoną w 2008 r. platformą widokową) i barbakan.
W Siewierzu, starym i pełnym zabytków mieście położonym między Katowicami a Częstochową, warto odszukać ciekawy budynek starej gminy, w typie dworkowym, stojący przy ul. Kościuszki - nieopodal kościoła parafialnego. Dom, przykryty mansardowym dachem, postawiła na przełomie XVIII i XIX wieku rodzina Franków. W drugiej połowie XIX stulecia w budynku znalazły siedzibę władze gminy. Obecnie mieści się w nim m.in. Izba Tradycji i Kultury Dawnej w Siewierzu.
Siewierz należy do najstarszych miast Polski, o czym świadczy m.in. zachowany tutaj romański kościółek pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Osada powstała prawdopodobnie już w XI wieku, ale miasto na obecnym miejscu ukształtowało się po 1276 roku, kiedy to otrzymało prawa miejskie. Do dziś zachował się średniowieczny układ urbanistyczny, z centralnie wytyczonym rynkiem i wychodzącymi z jego narożników ulicami.
Jaskinia Grota Niedźwiedzia to jedna z osobliwości rezerwatu przyrody o nazwie „Parkowe”, położonego w dolinie Wiercicy koło Złotego Potoku. Grota położona jest w skałach wierzchołkowej części wzgórza i jest stanowiskiem paleontologicznym oraz archeologicznym. Jest najczęściej odwiedzaną jaskinią na terenie gminy Janów. Przez najbliższą okolicę przebiega kilka szlaków turystycznych - m.in. czerwono znakowany Szlak Orlich Gniazd. Do jaskini prowadzi także ścieżka przyrodnicza.
Młyny wodne były obecne w polskim krajobrazie przez stulecia. Ich czas jednak przeminął, więc w XXI wieku możemy podziwiać tylko nieliczne, zazwyczaj zabytkowe obiekty tego typu. Tradycyjny młyn w pięknym otoczeniu zobaczymy chociażby w Złotym Potoku na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Młyn wodny Kołaczew poruszany był przez wody Wiercicy od czasów średniowiecznych, jednak obecna budowla pochodzi sprzed 200 lat, maszyny wykorzystują natomiast napęd elektryczny.
Pstrągarnia w Złotym Potoku jest najstarszym tego typu gospodarstwem hodowlanym na terenie Europy kontynentalnej. Stawy na rzeczce Wiercicy (Jura Krakowsko-Częstochowska) zbudował hrabia Edward Raczyński, właściciel złotopotockiego majątku ziemskiego. Urządzenie stawów zlecił najlepszemu ówczesnemu specjaliście - inżynierowi Michałowi Girdwoyniowi. Pierwsze stawy zarybiono w 1881 roku pstrągami sprowadzonymi z Kalifornii w Stanach Zjednoczonych.
Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Złotym Potoku został zbudowany prawdopodobnie już pod koniec XIII wieku. W późniejszych stuleciach był wielokrotnie przebudowywany – np. charakterystyczną wieżę dostawiono dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Wewnątrz kościoła odnajdziemy przede wszystkim zabytki manierystyczne i barokowe, ale warto też zwrócić uwagę na XIX-wieczną kaplicę grobową Krasińskich.
Jednym z zabytków Złotego Potoku, związanym zarazem z osobą Zygmunta Krasińskiego, jest klasycystyczny dworek, wzniesiony w pierwszej połowie XIX w. Ojciec poety, Wincenty Krasiński zakupił ten obiekt w 1851 r. Zygmunt, jeden z naszych trzech wieszczów, przebywał tutaj dwukrotnie. Podczas drugiego ze swych pobytów, w 1857 r., dość dokładnie zwiedził okolicę, co miało pewne konsekwencje nazewnicze. Obecnie w dworku mieści się muzeum.
Diabelskie Mosty, znajdujące się w rejonie doliny Wiercicy (ok. 4 km od Złotego Potoku) to charakterystyczny, wysoki na 15 m ostaniec skalny. Skała porozcinana jest głębokimi szczelinami, a w jej górnej partii znajduje się obszerne wydrążenie o długości ok. 8 metrów, tworzące tunel. Legendy wiążą Diabelskie Mosty z postacią czarnoksiężnika Twardowskiego. Jest to także miejsce udanej akcji partyzanckiej Armii Krajowej, z 9 listopada 1944 r. - zamachu na tzw. Krwawego Julka.
Historia Koziegłów sięga XIV lub XV wieku, kiedy to jeden z przedstawicieli rodu Lisów uzyskał przywilej lokacyjny, zezwalający założyć osadę miejską na terenie pomiędzy rzeczkami Sarnim Stokiem i Bożym Stokiem - prawymi dopływami Warty. Z tych czasów zachował się układ urbanistyczny z niemal kwadratowym rynkiem i siedmioma ulicami z niego wychodzącymi. Warto zobaczyć znajdujący się na wschód od rynku, po części gotycki kościół parafialny św. Marii Magdaleny oraz stojącą nieopodal kamienicę z XIX wieku.
Kościół pod wezwaniem św. Marii Magdaleny i Bożego Ciała w Koziegłowach został zbudowany w XV wieku, na cyplu u zbiegu rzeczek Sarniego Stoku i Bożego Stoku. Wzniesiono wówczas ceglane prezbiterium, które przyozdobiono niezwykłymi, gotyckimi polichromiami ze scenami pasyjnymi. W późniejszym czasie dobudowano nawę oraz wieżę o obronnym charakterze. Wewnątrz znajdziemy wiele ciekawych zabytków, najczęściej barokowych.
Kościół pod wezwaniem św. Barbary w Koziegłowach znajdziemy poza historycznym centrum miasta, na północnym przedmieściu. Świątynię tę wzniesiono w 1670 roku, z fundacji Stanisława Kawieckiego i jego żony, Barbary z Przerębskich, jako część szpitala dla ubogich. Kościół posiada dość nietypową bryłę, ponieważ do pierwotnej kaplicy dołączono w czasach późniejszych budynek szpitalny. Całość, zarówno z zewnątrz, jak i w środku, zachowała charakter barokowy.
Warta, trzecia pod względem długości z rzek Polski, bierze swój początek w stanowiącym dziś dzielnicę Zawiercia Kromołowie. Przy źródle znajduje się kapliczka św. Jana Nepomucena. Ma ona historię sięgająca XVI w., choć obecny patronat wiąże się z wydarzeniami z XVIII stulecia. Kult pochodzącego z Czech, XIV-wiecznego świętego bardzo szybko rozpowszechnił się na kraje sąsiednie. Jak głosi powiedzenie, tam gdzie czci się św. Jana Nepomucena tam sięga obszar Europy Środkowej.
Interesującym kompleksem zabytkowym w Zawierciu jest niewątpliwie osiedle robotnicze Towarzystwa Akcyjnego Zawiercie. Osiedle wybudowane zostało na przełomie XIX i XX w. przy (nieistniejącej już dziś) przędzalni bawełny, założonej jeszcze w 1833 r., a w drugiej połowie XIX w. kupionej przez berlińskich Żydów, Adolfa i Bernarda Ginsbergów. Stanowiło ono pierwsze zaplanowane i w pełni zorganizowane osiedle o zabudowie wielorodzinnej, posiadające także budynki użyteczności publicznej.
Kościół św. Mikołaja w dzisiejszej zawierciańskiej dzielnicy Kromołów (niegdyś była to odrębna miejscowość) to najstarsza świątynia w mieście. Znajduje się przy ul. Jurajskiej, stanowiącej fragment drogi z Zawiercia do Kroczyc. Nie wiemy kiedy dokładnie powstał pierwszy kromołowski kościół. Świątynię pod wezwaniem św. Mikołaja uznaje się za najprawdopodobniej trzecią na tym miejscu. Zachowany do dziś wygląd obiektu nadany został mu w wyniku przebudów dokonanych w XVI w.
Kościół w Zawierciu-Skarżycach nosi wezwanie Trójcy Przenajświętszej i świętego Floriana. Jest to jeden z zawierciańskich kościołów parafialnych. Świątynia ma charakterystyczny wygląd zewnętrzny, dzięki trzem kaplicom-rotundom, będącym symbolem Trójcy Świętej. W 1999 roku kościół ten ustanowiony został (przez metropolitę częstochowskiego, arcybiskupa Stanisława Nowaka) Sanktuarium Najświętszej Marii Panny Skarżyckiej.
Bazylika Mniejsza pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Zawierciu to murowana, neogotycka świątynia wzniesiona w latach 1896-1903. W 1904 r. przed kościołem postawiono figurę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. W 1992 r. kościół podniesiony został przez biskupa Stanisława Nowaka do godności kolegiaty. Od roku 2009 świątynia posiada z kolei godność bazyliki mniejszej. Na placu przed obiektem, jeszcze w latach 90-tych XIX wieku, odsłonięto pomnik Jana Pawła II.
Obiekt zwany Pałacykiem Szymańskiego to okazała willa dyrektora Towarzystwa Akcyjnego Zawiercie (TAZ), wzniesiona na przełomie XIX i XX w. Budowla stanowiła integralną część należącego do Towarzystwa osiedla robotniczego. Autorem projektu willi był warszawski architekt, Hugo Kuder. Na początku lat 90-tych XX w. Pałacyk Szymańskiego wpisany został do rejestru zabytków. Stanisław Szymański, generalny dyrektor TAZ, był także działaczem społecznym oraz filantropem.
Góra Zborów, zwana też Górą Berkową, to niezwykle malownicze oraz popularne wśród turystów wzgórze w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, o wysokości 462 m n.p.m. Rezerwat przyrody nieożywionej o nazwie „Góra Zborów” oprócz głównego wzniesienia obejmuje także pobliską Górę Kołoczek. Rezerwat zajmuje powierzchnię 45 ha. W wyniku procesów krasowych, związanych z działaniem sił przyrody na skały wapienne, utworzyły się tutaj liczne ostańce, leje krasowe i jaskinie.
Niedaleko Zawiercia, na gruntach wsi Piaseczno, matka natura wymodelowała grupę skał znaną jako Okiennik Wielki. Jej nazwa mówi sama za siebie. W potężnym skalnym murze przyroda „wybiła” okno – o głębokości około 7 i średnicy 5 metrów. U podnóża skał przebiega Szlak Orlich Gniazd, dlatego turyści znają dobrze to miejsce. Ale skałki największą popularnością cieszą się wśród miłośników wspinaczki. Wytyczyli oni tutaj kilka trudnych tras o wdzięcznych nazwach - chociażby „Komin Kosmonautów”, „Super Akcja” czy „Śląski Filar”.
Gmina Ogrodzieniec słynie z ruin najpotężniejszego orlego gniazda, czyli warowni „Ogrodzieniec” w Podzamczu. W samej zaś miejscowości gminnej odnajdziemy inne, bardzo tajemnicze ruiny - Fabryki Prochu „Zawiercie”. Zakład uruchomiło w 1891 roku Rosyjskie Towarzystwo Wyrobu i Sprzedaży Prochu w Petersburgu. Produkowano w zakładzie proch strzałowy dla przemysłu górniczego. Fabryka uległa zniszczeniu podczas I wojny światowej. Do dziś pozostały resztki m.in. murów i piwnic.
Obecny kościół Przemienienia Pańskiego w Ogrodzieńcu, stojący na miejscu poprzedniej, drewnianej budowli pw. św. Wawrzyńca (która istniała tu od średniowiecza do połowy XVIII w.), był budowany (z przerwami) od lat 50-tych XVIII w. Ostatnie etapy budowy przypadły na lata 1783-87, gdy właścicielem Ogrodzieńca był Jan Józef Jakliński. Świątynia łączy w sobie cechy późnobarokowe i klasycystyczne. Jej murowana budowla charakteryzuje się wyniosłą wieżą.
Park Ogrodzieniec to szereg atrakcji dla dzieci i dorosłych, które wzbogacą pobyt na zamku Ogrodzieniec. Kompleks składa się z 5 atrakcji, które dedykowane są nie tylko rodzinom ale wszystkim sympatykom dobrej zabawy! Park Miniatur, Park Rozrywki, Park Doświadczeń Fizycznych,Dom Legend i Strachów oraz Tor Saneczkowy czekają.
W Pilicy leżącej na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej do dnia dzisiejszego zachował się czytelny układ urbanistyczny, związany z lokacją miasta na prawie magdeburskim pod koniec XIV wieku. Centrum układu stanowi trapezowaty rynek, z którego narożników wybiegają najważniejsze ulice, będące w przeszłości fragmentami znaczących szlaków komunikacyjnych. Warte uwagi są ślady dawnego ratusza, studnia miejska, a nade wszystko stare pilickie kościoły.
W Zarzeczu, niewielkiej miejscowości sąsiadującej z Pilicą, znajdują się ruiny kamiennego kościoła pod wezwaniem Świętych Walentego i Stanisława. Świątynię w tym miejscu wzniesiono już w XVI stuleciu jako część zabudowań szpitalnych. W XVII wieku stanął kościół murowany, w którym posługę sprawowali ojcowie z Zakonu Kanoników Regularnych św. Augustyna, zwani Markami. Obiekt popadł w ruinę po rozbiorach, w drugiej połowie XIX stulecia.
W Pilicy, starym miasteczku leżącym na wschód od Zawiercia, pierwsi Żydzi osiedlili się już w XVI wieku. Przed Holocaustem stanowili tutaj zdecydowaną większość. W XXI wieku jedynym śladem ich ówczesnej obecności jest duży cmentarz, znajdujący się na skraju miasta. To drugi pilicki kirkut, założony w 1842 roku. Zajmuje on powierzchnię około 1 ha, jest ogrodzony; do dziś przetrwało 327 charakterystycznych macew z inskrypcjami głównie w języku hebrajskim.
Na terenie obecnego województwa śląskiego możemy zobaczyć kilka interesujących cmentarzy z czasów I wojny światowej, która również tutaj zebrała krwawe żniwo. Jeden z większych znajduje się w Biskupicach, zachodniej części miasteczka Pilicy na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Pochowano na nim prawdopodobnie blisko 1000 żołnierzy armii austro-węgierskiej i rosyjskiej, którzy polegli podczas bitwy między Częstochową a Krakowem, pod koniec 1914 roku.
Zabytkowa, drewniana dzwonnica oraz murowana zakrystia, mur kościelny i nagrobki starego cmentarza, są jedynymi pozostałościami po kościele pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła w Pilicy. XVI-wieczna, drewniana świątynia stała do stycznia 1945 roku na wznoszącym się nad Pilicą Wzgórzu św. Piotra, gdzie przed 800 laty funkcjonowała pierwsza osada miejska, zwana Starą Pilicą. Na pagórek ten warto się wspiąć także w celu podziwiania rozległych widoków.
Kościół św. Jan Chrzciciela w Pilicy to budowla, na której dzisiejszy kształt złożyło się wiele nawarstwień historyczno-stylowych. Były one wynikiem różnych koncepcji architektonicznych. Pierwotna świątynia, w stylu gotyckim, wzniesiona została na przełomie XIV i XV w. z fundacji Pileckich. Kościół przebudowany został około stu lat później - za czasów, gdy panami tutejszych włości byli Padniewscy. Nabrał wówczas wielu cech barokowych.
Dolina Wodącej leży na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w rejonie Wolbromia i Pilicy, a dokładnie - między wsiami Smoleń i Domaniewice. Ładną krajobrazowo i urozmaiconą, lesistą w znaczniej mierze okolicę, zdobią liczne, wapienne ostańce. Cechą doliny jest brak stałego cieku wodnego. Tego rodzaju zjawisko jest niejednokrotnie spotykane na terenach jurajskich i wiąże się z wapiennym podłożem, łatwo przepuszczającym wodę. W dolinie znajduje się szereg jaskiń. W grocie Biśnik odkryto najstarsze na ziemiach polskich ślady bytności człowieka.
Ośrodek Edukacyjny Zarządu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Smoleniu jest placówką oferującą zajęcia związane z edukacją przyrodniczą - w tym konkursy, warsztaty, zajęcia terenowe - adresowane do uczniów różnych typów szkół, a także do osób dorosłych. Ośrodek położony jest w malowniczym otoczeniu, w dolinie Wodącej na terenie wchodzącym w skład Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Ośrodek dysponuje bazą noclegową.
Miejscowość Smoleń leży na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na wschodnich krańcach województwa śląskiego, niedaleko miasteczka Pilica. Smoleń znany jest przede wszystkim dzięki zamkowi, który - choć znacznie zrujnowany - jest jedną z najbardziej malowniczych i atrakcyjnie położonych warowni na Szlaku Orlich Gniazd. Wyrastająca ponad las wieża jest charakterystycznym punktem w krajobrazie. Zamek znajduje się na terenie rezerwatu przyrody (również o nazwie Smoleń).
Żarnowiec leży nad Pilicą, w północno-wschodniej części województwa śląskiego. Jest to miejscowość o bardzo ciekawej historii. Obecna wieś była niegdyś miastem - aż do momentu rosyjskich represji po powstaniu styczniowym. Żarnowiec to także przykład „miasta wędrującego”, które w XIV w. zmieniło swoją lokalizację. Z tego czasu właśnie, gdy miała miejsce ponowna lokacja miasta przez Kazimierza Wielkiego, pochodzi jego układ urbanistyczny.
Żarnowiec położony jest na pograniczu Wyżyny Miechowskiej i Progu Lelowskiego, nad rzeką Pilicą, w północno-wschodniej części województwa śląskiego. Powstanie tutejszego kościoła, będącego drugą świątynią (po kościele znajdującym się w tzw. Żarnowcu Starym) na terenie parafii, związane jest z osobą Kazimierza Wielkiego. Z miejscowością związany był też ks. Maksymilian Binkiewicz, błogosławiony męczennik II wojny - zamordowany przez hitlerowców w Dachau.
Ci mieszkańcy Śląska i okolic, których pasją jest jeździectwo i konie, mają coraz więcej możliwości jej realizacji. Na szczególną uwagę zasługuje Stadnina Koni w Udorzu. Położona w niezwykle malowniczym zakątku Jury Krakowsko-Częstochowskiej, ze wspaniałymi trasami do uprawiania jeździectwa, od lat przyciąga amatorów tego sportu. Stadnina w Udorzu może pochwalić się też wieloma osiągnięciami w hodowli koni, szczególnie sportowych.
Choć z dawnego, średniowiecznego zamku Udórz zostało bardzo niewiele, jest to niewątpliwie jedno z najbardziej tajemniczych miejsc Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Rozwalone fragmenty murów, położone malowniczo w lesie, to pozostałość obiektu, którego geneza oraz osoba fundatora pozostają w sferze domysłów. Jak pokazały badania, budowla ta zapewne nie została ukończona i prace przy jej wznoszeniu przerwano.
Karczma w Sławkowie, o dawnej, urzędowej nazwie „Austeria Miejska w Sławkowie Pierwochą Zwana”, znajduje się przy rynku i jest nadal czynnym lokalem gastronomicznym. Austeria to nazwa z języka włoskiego, która w staropolszczyźnie odnosiła się do karczm o najwyższym standardzie. Tego rodzaju lokale mieściły się w solidnym, obszernym budynku, który spełniał funkcje gastronomiczne, oferując bogaty asortyment jadła i napitków oraz oferował usługi hotelowo-stajenne. Obiekt znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Centrum Edukacji Ekologicznej i Kulturowej mieści się w zabytkowym, kupieckim, domu przy sławkowskim rynku. Budynek ten wybudowany został w roku 1870 przez rodzinę Piekoszewskich, a cztery lata później kupiony przez rodzinę Kuców. Znajdował się tu sklep oraz pomieszczenia mieszkalne. Zadaniem CEEiK jest edukacja w zakresie ekologii, ochrony środowiska, przyrodniczych walorów Sławkowa oraz gromadzenie i prezentowanie zbiorów historycznych, etnograficznych i archeologicznych związanych z historią, tradycją i kulturą Sławkowa oraz okolicy.
Obok pojedynczych obiektów znajdujących się w Sławkowie, do rejestru zabytków wpisano także przestrzenny układ tutejszego starego miasta, z centralnie położonym, kwadratowym rynkiem o wymiarach 114 na 114 m. Ten układ przetrwał bez większych zmian od czasów średniowiecza - za wyjątkiem zwężenia na skutek zabudowy dwóch uliczek wychodzących z rynku w kierunku południowym. Sławków zachował kilka interesujących obiektów zabytkowych, do których należy karczma, studnia oraz nieliczne domy podcieniowe.
Cmentarz żydowski w Sławkowie założony został w początkach XX w. przy drodze wiodącej ze Sławkowa do wsi Krzykawka. Nekropolia znajduje się ok. 2,5 km od sławkowskiego Rynku. Do dziś zachowało się tu ok. 300 nagrobków. Najstarszy pochodzi z 1904 r. i należy do zmarłej wówczas Rywki córki Awrahama Helpnera. Po ostatnich zmianach administracyjnych cmentarz znajduje się na terenie gminy Bolesław, przy ul. Podgórskiej 72.
Zamek w Sławkowie to obecnie właściwie ruiny, znajdujące się na wzniesieniu nad Białą Przemszą. Była to zbudowana w XIII w. warownia należąca do biskupów krakowskich, której zadaniem była obrona dostępu do miasta od strony Krakowa. Badania wykopaliskowe, przeprowadzone w latach 1983-1990 na wzgórzu zamkowym zwanym Zamczyskiem, doprowadziły do odsłonięcia ruin oraz utworzenia tu rezerwatu archeologicznego.
Budowla sakralna stojąca na sławkowskim cmentarzu, znana jako kaplica lub kościółek św. Marka, wzniesiona została w pierwszej połowie XIX w. Zbudowany z kamienia i otynkowany budynek powstał na miejscu poprzedniej, drewnianej kaplicy (lub też kolejnych budowli), która stała tu już z początkiem wieku XVII. Określana była ona wówczas jako „stojąca na przedmieściu”, później zaś, wraz z powstaniem cmentarza, stała się kaplicą cmentarną.
Grzęda Mirowska, zwana również Mirowskimi Skałami, rozciąga się na odcinku niespełna 2 km pomiędzy dwoma malowniczymi zamkami jurajskimi: w Bobolicach (na wschodzie) i w Mirowie (na zachodzie). Pasmo tworzą niezwykle efektowne ostańce skalne, w których powstały płytkie groty i całkiem głębokie jaskinie krasowe. Grzędę porastają sosnowe lasy oraz zasobne w chronione rośliny murawy kserotermiczne. Skały są ulubionym miejscem wielbicieli wspinaczki. Przebiega tędy Szlak Orlich Gniazd.
Skały Rzędkowickie to jedna z najbardziej charakterystycznych grup skalnych Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, ciesząca się popularnością zarówno wśród przemierzających jurajskie szlaki turystów pieszych, jak i zdobywających skały wspinaczy. Nazwa ich pochodzi od pobliskiej wsi Rzędkowice. Malownicza grupa skalna ma formę wału, który jest jedną z największych i najpiękniejszych tego rodzaju form krasowych na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Rezerwat „Góra Chełm” znajduje się na terenie wsi Hutki Kanki, w południowej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Sama Góra Chełm jest typowym jurajskim wzniesieniem, mającym 440 m n.p.m., porośniętym pięknym lasem, przetykanym od czasu do czasu wapiennymi ostańcami. Rezerwat chroni zespoły leśne (buczyny i bory sosnowe) oraz murawy kserotermiczne i termofilne zarośla. Flora bogata jest w gatunki chronione. Teren rezerwatu (12 ha) jest dostępny dla turystów dzięki szlakom pieszym i rowerowym.
Kromołów był przez stulecia niewielkim miastem, a od niedawna pozostaje jedną z dzielnic Zawiercia. Wśród kilku zabytków posiada cmentarz żydowski, położony przy ul. Piaskowej. Nekropolia powstała około połowy XVIII wieku. Do dziś na obszarze około 2,2 ha zachowało się prawie 1000 nagrobków oraz dom przedpogrzebowy. Nagrobki mają kształt typowej macewy z inskrypcjami w języku hebrajskim, jidysz i polskim.
Żarki to miasto w powiecie myszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej. Są starą, średniowieczną miejscowością, która prawa miejskie uzyskała (wedle znanych źródeł pisanych) przed 1382 rokiem. W 1406 Żarki zostały ponownie ulokowane przez Władysława Jagiełłę. W XVII wieku miasto zmieniło swe położenie w wyniku zarazy. Na miejscu istniejącej wtedy, drewnianej kaplicy, stoją dziś ruiny kamiennego, XVIII-wiecznego kościoła św. Stanisława – zakonserwowane i udostępnione do zwiedzania.
W niewielkim miasteczku Żarki, położonym w powiecie myszkowskim na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, zachował się unikatowy zespół kilkudziesięciu zabytkowych stodół. Murowane z kamienia wapiennego budynki skupiły się we wschodniej części miasta, w pobliżu popularnego w całym regionie targowiska miejskiego. Wzniesiono je pod koniec lat 30. zeszłego wieku, w miejsce wcześniejszych, drewnianych, strawionych przez pożar. W jednym z budynków odbywa się cykliczna impreza zwana „Kupieckim Sąsiekiem”.
Żarki, miejscowość na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, przez stulecia zamieszkiwała liczna społeczność żydowska. Pierwsi wyznawcy religii mojżeszowej mieli tutaj przybyć już w czasach średniowiecznych. Pozostały po nich jedynie pamięć oraz cmentarze. Najlepiej zachowanym jest kirkut przy ul. Polnej, z około 1200 nagrobkami. Najstarsze macewy pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku. Zdobią je inskrypcje oraz rzadko spotykane wyobrażenia symboliczne.
Żarki, niewielka miejscowość na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, była w XIX wieku zamieszkiwana w większości przez ludność żydowską. Do dzisiaj zachowała się w mieście nowa synagoga, stojąca przy obecnej ul. Moniuszki. Postawiono ją w drugiej połowie XIX wieku, w stylu mauretańsko-neoromańskim. Podczas II wojny światowej została zdewastowana, ale nie zniszczona. Dziś mieści się w niej dom kultury.
W Sanktuarium w Mrzygłodzie (kiedyś miasto, obecnie dzielnica Myszkowa) otacza się kultem cudowny wizerunek Matki Bożej Różańcowej. Trafił on tutaj w połowie XVII wieku – przywieźli go ze sobą krakowscy dominikanie i umieścili w zbudowanym w latach 1644-53 nowym kościele parafialnym. Świątynię wzniesiono w stylu renesansowo-barokowym. Wnętrza zachowało wystrój barokowy - pięknie prezentują się bogato zdobione ołtarze.
Kaplica pod wezwaniem Narodzenia Pana Jezusa w Mijaczowie, dzielnicy Myszkowa, została zbudowana w XVIII wieku i była częścią zabudowań dworskich, których właściciele należeli do szlachty księstwa siewierskiego. Obiekt wzniesiono z kamienia i przykryto dachem dwuspadowym. Wewnątrz zachowało się barokowe sklepienie kolebkowe z lunetami. Obecnie kaplica jest filią kościoła parafialnego Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Myszkowie Mijaczowie.
Pałacyk Augusta Schmelzera, zwany także Pałacem Fabrykanta, jest jednym z najładniejszych zabytkowych obiektów w Myszkowie. Budowla została wzniesiona w drugiej połowie XIX wieku dla Augusta Schmelzera, Saksończyka, właściciela przędzalni wełny i farbiarni - zakładów przekształconych z czasem w Towarzystwo Bawełnianej Manufaktury „August Schmelzer”. Pałacyk jest eklektyczny, z bogactwem detali architektonicznych.
Wieża wyciągowa w Porębie, czyli tzw. „gichta” , służąca dawniej do transportu wsadu wielkopiecowego do przetapiania rudy, wybudowana została z ciosowego kamienia wapiennego w 1798 r. Do naszych czasów dotrwał napis z datą budowy, odlany z żeliwa wytopionego w pierwszej odlewni. Zachował się także fragment murów wielkiego pieca. Obiekt znajduje się przy ul. Fabrycznej. Do rejestru zabytków wpisano go w 1975 r.
W Porębie, będącej prawie dziewięciotysięcznym miastem, leżącym pomiędzy Siewierzem a Zawierciem, obejrzeć możemy kilka interesujących obiektów - zarówno związanych z kulturą materialną, jak i będących pomnikami przyrodniczymi. Jedną ze swoistych wizytówek Poręby jest rosnący tutaj dąb szypułkowy. Drzewo liczy sobie ponad 720 lat, a obwód jego pnia wynosi 660 cm. Jest to jedno z najstarszych drzew rosnących w województwie śląskim.
Las Porębski to rozległy, liczący blisko 750 ha, specjalny obszar ochrony siedlisk, powstały w ramach sieci Natura 2000. Rozciąga się on na południe od miasta Poręba, które od wschodu sąsiaduje z przemysłowym Zawierciem. Lasy liściaste i iglaste porastają tutaj zróżnicowany teren z mokradłami, dolinkami niewielkich potoków czy warpiami. Rośnie tutaj m.in. cieszynianka wiosenna, gniazdują rzadkie ptaki, jak np. żuraw, kilka gatunków dzięciołów i muchołówek.
Włodowice, leżące na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w powiecie zawierciańskim, to stara miejscowość - wzmiankowana już w 1220 r. Przez niemal pięć wieków posiadała prawa miejskie, które otrzymała w 1386 r., zaś utraciła w wyniku rosyjskich represji po powstaniu styczniowym. Obok zrujnowanego, XVII-wiecznego pałacu, w miejscowości wart obejrzenia jest kościół św. Bartłomieja, który wzniesiony został na początku XVIII w.
Włodowice to wieś, a zarazem siedziba gminy w powiecie zawierciańskim. Znajduje się tu zrujnowany pałac z drugiej połowy XVII w. Budowla została wzniesiona przez niezwykle barwną postać - słynącego z licznych skandali kasztelana krakowskiego, Stanisława Warszyckiego. W rezydencji gościł m.in. Jan III Sobieski. Przebudowywana była niejednokrotnie w kolejnych stuleciach. Niestety, XX-wieczne pożary oraz zaniedbania w latach PRL przyczyniły się do znacznego jej zrujnowania.
W 1914 roku, na początku krwawej I wojny światowej, obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej stał się widownią szczególnie zaciętych zmagań sprzymierzonych armii, niemieckiej i austro-węgierskiej, z rosyjską. Tylko w listopadzie 1914 roku zginęło około 70 tysięcy żołnierzy niemieckich i austriackich. Poległych chowano na specjalnych cmentarzach wojennych – jeden z nich znajdziemy we Włodowicach koło Zawiercia.
Jaskinia Głęboka znajduje się w zachodniej części Góry Zborów zwanej Kruczymi Skałami, w rezerwacie przyrody Góra Zborów. Jest to największa znana aktualnie podziemna forma krasowa rezerwatu przyrody „Góra Zborów”. Jej długość wynosi 190 m., a różnica wysokości między skrajnie położonymi punktami jaskini – 22,4 m. Pierwszą dokumentację jaskini wykonał Kazimierz Kowalski w 1948 roku. On też nadał jej dzisiejszą nazwę.
Jaskinia Nietoperzowa znajduje się w gminie Jerzmanowice-Przeginia. Zwana była także Jerzmanowicką, Księżą lub Białą. Nazwa jaskini pochodzi od znalezionych szczątków kopalnych i współcześnie żyjących nietoperzy. Jaskinia usytuowana jest w grupie skał górnej części Doliny Będkowskiej. Położona 447m n.p.m. ma 306m długości. Jest jedną z największych jaskiń Jury Krakowskiej.
Jaskinia Wierzchowska posiada najdłuższą trasę turystyczną ze wszystkich jaskiń w Polsce. Prowadzi ona krętym Przesmykiem Długim poprzez Salę z Kotłami i Hotelik do największej komory jaskiniowej - Sali Balowej i dalej do Sali Człowieka Pierwotnego. Ściany i strop komór pokrywa ładna szata naciekowa. Dużą atrakcją są nietoperze (gł. podkowce małe) oraz pająki meta menardi. Jaskinię Wierzchowską można zwiedzać z wykwalifikowanym przewodnikiem. Prowadzi przez nią wytyczona, bezpieczna i profesjonalnie oświetlona trasa.
Jaskinia Ciemna (Ojcowska) zaliczana jest do najcenniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce. Stanowi część dawnego systemu podziemnych korytarzy i komór, o łącznej długości 209 m
Zalew Porajski to zbiornik wodny znajdujący się w podczęstochowskiej gminie Poraj, powstały przez spiętrzenie wód rzeki Warty. Jezioro utworzone w latach 70-tych XX w. jest malowniczym akwenem, który zdążył się wpisać w tutejszy krajobraz oraz sprawił, że wokół powstały liczne zabudowania letniskowe. Zalew przyciąga także wędkarzy.
Żarki Letnisko są niewielką, skrytą w sosnowym lesie miejscowością, położoną nieopodal przemysłowego Myszkowa. Osada powstała w pierwszych dziesięcioleciach ubiegłego wieku staraniem Stefanii i Karola Raczyńskich, właścicieli dóbr złotopotockich, którzy postanowili stworzyć miejscowość wypoczynkową dla mieszkańców Zagłębia i innych pobliskich miast. Dziś możemy tutaj zobaczyć zabytkowe drewniane wille czy interesujący kościółek fundacji hrabiów Raczyńskich.
Spod Ostrężnika udajemy się do Suliszowic. Tu, na szczycie samotnego ostańca, widać ruiny byłej warowni. Została wzniesiona prawdopodobnie pod koniec XIV wieku za panowania króla Kazimierza Wielkiego przez ówczesnego wójta suliszowieckiego. Dostęp do budowli w kształcie wieży był możliwy tylko przy użyciu drabin.
Niepozorna wieś Łutowiec (zwana niegdyś także Oltowiec lub Holtowiec) jest starą miejscowością, wzmiankowaną po raz pierwszy z końcem XIV w. Tutejsza średniowieczna strażnica obronna, której resztki zachowały się na jednym z ostańców skalnych, należy do najbardziej tajemniczych tego rodzaju obiektów na Jurze. Powstała najprawdopodobniej w wieku XIV, jednak już w następnym stuleciu opuszczona, zaczęła popadać w ruinę.
Rejon Kostkowic położonych w gminie Kroczyce, to niewątpliwie jedno z bardziej malowniczych miejsc na Jurze. Znajduje się tu, zbudowany na rzeczce Białce, popularny zbiornik wodny, zwany zalewem Kostkowice lub Dzibice. Poniżej znajdują się trzy mniejsze akweny. Oprócz plażowania i kąpieli tutejsze okolice stwarzają okazję do innych form spędzania wolnego czasu. Lasy przyciągają amatorów grzybów, a rozpoczynający się tu szlak turystyczny umożliwia wędrówkę wzdłuż pasma Skał Kroczyckich.
Pałac w Szczekocinach, choć w ostatnich latach długo znajdował się w kiepskim stanie, stanowi zabytek dość wysokiej klasy i jest częścią jednego z najpiękniejszych w Polsce zespołów pałacowo-parkowych. Ten wczesnoklasycystyczny obiekt wzniesiony został ok. 1770 roku dla Franciszka i Urszuli z Morsztynów Dembińskich. Ponoć zjawę pięknej Urszuli można spotkać w murach szczekocińskiego pałacu w lipcowe wieczory.
Szczekociny są niewielkim miasteczkiem, położonym na północno-wschodnich krańcach województwa śląskiego. Miasteczko może się pochwalić prawami miejskimi, które otrzymało już u schyłku średniowiecza jako ważna osada przy przeprawie przez Pilicę. Tradycyjne centrum miasta stanowi czworoboczny rynek z siecią ulic. Na wschód od rynku stoi piękny, barokowy pałac Dembińskich – jego właściciele dbali o rozwój miasta, uporządkowali też jego wygląd.
I wojna światowa pozostawiła na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej liczne groby żołnierzy trzech ścierających się tutaj armii: niemieckiej, austro-węgierskiej i rosyjskiej. Już w latach 1917-1918 powstały pierwsze zadbane wojenne cmentarze. Największą taką nekropolię znajdziemy w niewielkiej wiosce koło Żarek – Kotowicach. Pochowano tutaj blisko 1500 poległych z wszystkich walczących armii, głównie Rosjan, Austriaków i Niemców.
We wsi Czatachowa w środku Jury Krakowsko-Częstochowskiej, niedaleko Jasnej Góry, kilku paulinów rozpoczęło w latach 90. ubiegłego stulecia pustelnicze życie. Z czasem teren Pustelni Ducha Świętego został ogrodzony kamiennym murem, mnisi wybudowali niewielki, kamienny kościółek Ducha Świętego i drewnianą kaplicę św. Antoniego Pustelnika, a sami zamieszkali w rozsianych po lesie, skromnych domkach.
Góry Towarne to grupa malowniczych, pokrytych wapiennymi skałkami wzniesień, położonych w sąsiedztwie miejscowości Kusięta, na północ od Olsztyna. Zajmują one niewielką, w większości bezleśną powierzchnię. Nazwa wzgórz, określanych także jako Góry Towarnie lub Towarowe, związana jest z dawnym wykorzystaniem tutejszych jaskiń do ukrywania towarów przez karawany kupieckie podróżujące z Krakowa na północ.
Olsztyn koło Częstochowy znany jest przede wszystkim z ruin potężnego niegdyś zamku – „orlego gniazda” z czasów Kazimierza Wielkiego. W tej jurajskiej miejscowości nie brakuje jednak może mniej okazałych, ale również zabytkowych budowli. Chociażby u północnych podnóży warowni pięknie prezentuje się drewniany, XVIII-wieczny spichlerz, przeniesiony do Olsztyna z miejscowości Borowno. Obecnie mieści się w nim elegancka restauracja.
Rezerwat „Zielona Góra” jest kompleksem leśno-florystycznym, obejmującym wzniesienie o tej samej nazwie, z malowniczym zespołem skałek wapiennych oraz jaskinią. Rezerwat znajduje się w pobliżu miejscowości Kusięta, leżącej niedaleko Częstochowy, przy linii kolejowej prowadzącej w stronę Kielc. Przez obszar rezerwatu przebiega czerwono znakowany Szlak Orlich Gniazd. Wycieczkę na Zieloną Górę połączyć można ze zwiedzaniem okolic Olsztyna.
Na początku XIX wieku pod Jasną Górą funkcjonowały dwa ośrodki miejskie: Częstochowa i Nowa Częstochowa, zwana też Częstochówką. Do ich połączenia w jeden organizm doszło w roku 1826. Nowe, czwarte pod względem liczby ludności, miasto Królestwa Kongresowego potrzebowało okazałego ratusza - wzniesiono go w latach 1828-36, według projektu Franciszka Reinsteina. Budynek, po przebudowie w 1908 roku, reprezentuje styl eklektyczny. Obecnie mieści się w nim Muzeum Częstochowskie.
Muzeum Monet i Medali Jana Pawła II w Częstochowie powstało z inicjatywy prezesa firmy President Electronics Poland, Krzysztofa Witkowskiego. Muzeum to jest swoistym wotum, ofiarowanym przez Witkowskiego Matce Bożej Królowej Polski w podziękowaniu za dar zdrowia po przebytym udarze. Stanowi ono równocześnie wyraz hołdu złożonego Janowi Pawłowi II. Zbiory zawierają ponad 11 tysięcy eksponatów w tym 2 tysiące monet.
Bazylika archikatedralna pod wezwaniem Świętej Rodziny – od 1992 roku siedziba arcybiskupa częstochowskiego – jest jednym z najdłużej budowanych kościołów w Polsce. Pierwsze prace ziemne rozpoczęto w 1901 roku, a gotowe wieże poświęcono w 1997. Neogotycka świątynia imponuje rozmiarami – wspomniane wieże wznoszą się na ponad 80 metrów! Wewnątrz m.in. piękny ołtarz główny, ciekawe witraże i ładnie brzmiące organy.
Kościół pod wezwaniem św. Barbary i św. Andrzeja Apostoła znajduje się w sąsiedztwie Klasztoru Jasnogórskiego, z nim też związane są ściśle jego dzieje. Według tradycji, w XV wieku skradziono obraz Czarnej Madonny i zniszczony porzucono na południe od murów klasztornych. Właśnie w tym miejscu postawiono w XVII wieku niedużą świątynię, której cechą wyróżniającą jest cylindryczna wieża. Kościół jest znany również jako Sanktuarium Zranionej Jasnogórskiej Ikony Matki Bożej.
Częstochowski kościół św. Jakuba posiada interesujące dzieje. Pierwotnie pod tym wezwaniem istniała tu XVI-wieczna kaplica, zaś na jej miejscu wzniesiono w kolejnym stuleciu murowany kościół. W czasach zaborów na miejscu rozebranej świątyni władze carskie wzniosły cerkiew św. Cyryla i Metodego, co miało poniekąd wydźwięk jako demonstracja siły. Obiekt, po przejściu w ręce reaktywowanej z powrotem parafii św. Jakuba, był przebudowywany, jednak zachował cechy architektury neobizantyjskiej.
Pierwszy, gotycki kościół pod wezwaniem św. Zygmunta, zbudowano w Częstochowie jako świątynię parafialną prawdopodobnie w pierwszej połowie XV wieku. Rolę jedynej fary pełnił aż do końca XIX stulecia. Dzisiejszy jego wygląd to efekt XVIII-wiecznej przebudowy. Nadano mu wówczas wygląd barokowy. Kościół jest trójnawowy, z dwiema wieżami od frontu. W przylegającym do świątyni XVII-wiecznym budynku klasztoru znajduje się dziś plebania.
Cmentarz żydowski w Częstochowie znajduje się w dzielnicy Dąbie, w sąsiedztwie terenów Huty „Częstochowa”. Cmentarz – o powierzchni około 8,5 ha oraz liczbie zachowanych nagrobków sięgającej 5 tysięcy - zalicza się do największych na ziemiach polskich. Pierwsze pochówki na cmentarzu miały miejsce na przełomie XVIII i XIX wieku, ostatni oficjalny pogrzeb odbył się w roku 1970. Spośród typowych macew wyróżniają się nagrobki - m.in. rabina Nachuma Asza czy ohel cadyka Izaaka Mayera Justmana.
Częstochowianie i przebywający w tym mieście goście mogą podziwiać obrazy nieba i zjawisk astronomicznych w najnowocześniejszym w Polsce planetarium, działającym w ramach Instytutu Fizyki Akademii im. Jana Długosza. Sam budynek planetarium powstał w latach 1990-2000, jednak cyfrowy projektor dotarł pod Jasną Górę dopiero w roku 2005. Wielbiciele nauki mogą tu zobaczyć fascynujące pokazy, jak i uczestniczyć w niezwykłej lekcji fizyki.
Ryczów leży w gminie Ogrodzieniec, w powiecie zawierciańskim. Wśród miłośników Jury Krakowsko-Częstochowskiej wieś znana jest przede wszystkim dzięki ruinom tutejszej budowli warownej. Strażnica w Ryczowie zbudowana została zapewne, jak wiele innych obiektów tego typu na Jurze, w XIV w. w ramach umocnienia ówczesnej granicy Królestwa Polskiego przez Kazimierza Wielkiego - choć niektórzy mają wątpliwości, czy istotnie wzniesienie budowli należy wiązać z osobą tego króla.
Kościół parafialny pod wezwaniem świętego Jakuba Apostoła w Gieble to jeden z najstarszych kościołów w tej części Polski. Pochodząca z XII w. świątynia stanowi przykład zabytków wzniesionych w charakterystycznym dla pierwszych wieków państwa polskiego stylu romańskim. W stanie niezmienionym obiekt ten przetrwał do początków XX w. kiedy został przebudowany, jednak jego bryła w sporej części zachowała pierwotny wygląd.
Giebło położone jest w gminie Ogrodzieniec, przy drodze z Żerkowic do Pilicy. To stara miejscowość, o której pierwsze źródła pisane wspominają w początku XIV wieku. Znajduje się tu dworek szlachecki w zabytkowym parku. Jest tu również otoczony murem, romański kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba, z XII-XIII wieku. Odkryto tu także archeologiczne pozostałości zamku na tzw. "zakościelu". Charakterystyczne dla miejscowości są liczne kapliczki i krzyże, a ciekawostkę stanowi piekarnia "Podpłomyk" - posiadająca średniowieczne tradycje.
Gospodarstwo położone jest w cichym i spokojnym zakątku Jury Krakowsko - Częstochowskiej, w niedalekiej odległości od słynnych ruin średniowiecznego zamku w
Ogrodzieńcu.
Główną atrakcją gospodarstwa jest ferma strusi - żyje ich tam kilkadziesiąt. Na fermie można zwiedzić halę odchowu piskląt oraz dorosłych strusi. Ponadto można kupić mięso, skóry oraz upominki i pamiątki wykonane ze strusich skór, skorup strusich jaj i piór.
Do dyspozycji gości jest 5 pokoi z łazienkami, salon z kominkiem, w pełni wyposażona kuchnia.
Brak bliskich sąsiadów pozwala na wypoczynek w ciszy i spokoju.
Główną atrakcją gospod...
Kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca w Cynkowie (nieopodal Koziegłów) został zbudowany w XVII wieku. Co dość rzadkie, znamy nazwisko budowniczego – był nim cieśla, Walenty Ruray z Pyskowic. Drewniany budynek wzniesiono w szczególnej konstrukcji: sumikowo-łątkowej. Na terenie województwa śląskiego tylko właśnie w Cynkowie możemy spotkać kościół zbudowany w taki sposób. Ściany i dach obito gontem. Nad dachem wznosi się blaszana sygnaturka.
Parafia pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego w Koziegłówkach może pochwalić się korzeniami sięgającymi czasów średniowiecznych. Jednak obecna świątynia parafialna liczy sobie nieco ponad 100 lat, została bowiem zbudowana w latach 1900-1907, w stylu renesansu włoskiego. Wewnątrz zobaczymy m.in. barokowe ołtarze i inne zabytkowe elementy wyposażenia. W Koziegłówkach zachowała się także barwna, wielkanocna tradycja „turków”.
Mstów był przez kilka stuleci jednym z najważniejszych miast w północnej Małopolsce, znanym przede wszystkim z klasztoru kanoników regularnych. Osada otrzymała prawa miejskie w 1279 roku, jako ośrodek targowy przy przeprawie przez Wartę. Miasto ukształtowało się na prawym brzegu rzeki, na przedlokacyjnym jeszcze terenie. Do dziś zachował się dawny układ urbanistyczny Mstowa, z rynkiem i siecią ulic wychodzących z jego narożników i małomiasteczkową, choć głównie niezbyt starą, zabudową.
Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wraz z klasztorem Kanoników Regularnych św. Augustyna Kongregacji Laterańskiej Najświętszego Zbawiciela, w Wancerzowie koło Mstowa, zalicza się do najcenniejszych zabytków w północnej części województwa śląskiego. Najstarsze fragmenty zabudowań klasztornych pochodzą z końca średniowiecza, obecny kościół zbudowano natomiast w XVIII wieku, w stylu barokowym. Do dziś zachowały się także pozostałości obwarowań klasztornych.
Przełom Warty koło Mstowa to nazwa specjalnego obszaru ochrony siedlisk w ramach sieci Natura 2000, który obejmuje dużą część Mirowskiego Przełomu Warty, ciągnącego się przez 12 km - od Częstochowy (na zachodzie), po Mstów (na wschodzie). Ochronie podlega tutaj naturalny fragment doliny rzecznej, ze zróżnicowanymi zbiorowiskami roślinnymi oraz cennymi gatunkami zwierząt. Walory przyrodnicze uzupełnione są przez atrakcje krajobrazowe i historyczne.
Kościół pod wezwaniem św. Mikołaja w Przyrowie to niewielka świątynia, o niezwykłym kształcie, położona 1,5 km na południowy zachód od centrum wioski. Zbudowano ją prawdopodobnie pod koniec XVII wieku, z kamienia wapiennego i przykryto drewnianym dachem, obitym gontami. Świątynia jest orientowana, od strony zachodniej wznosi się wieża na rzucie kwadratu, zaś do szerokiej nawy przylega okrągłe prezbiterium, zwieńczone kopułą.
Sanktuarium Świętej Anny związane jest z czczoną tutaj od pięciuset lat cudowną figurą wyobrażającą tzw. św. Annę Samotrzeć, a więc ujętą w towarzystwie Matki Bożej i Dzieciątka Jezus. Sam kościół pw. św. Anny wzniesiony został w latach 1609-1617. Zbudowany również w XVII w. klasztor służył przez dwa wieki bernardynom, potem zaś, od drugiej połowy XIX stulecia, stał się klasztorem dominikanek, służąc im do czasów dzisiejszych.
Mała wieś Kłobukowice w powiecie częstochowskim, leży kilka kilometrów na północny wschód od siedziby gminy - Mstowa. Przy głównej drodze, za wysokim parkanem rozciąga się widok na neogotycki pałacyk, stary spichlerz i budynek, w którym kiedyś mieszkała dworska służba. Wszystko jest otoczone dziesięciohektarowym parkiem z lipami, kasztanowcami i jaworami. Za pałacem teren schodzi ku malowniczym brzegom Warty.
Przeprośna Górka jest jurajskim wzniesieniem nad Wartą, sięgającym prawie 300 metrów n.p.m. Od stuleci, czyli od początków pielgrzymowania na Jasną Górę, stanowiła dla wielu pątników ostatni przystanek przed wkroczeniem do Częstochowy. Widząc już wieże sanktuarium jednali się tutaj z Bogiem i przepraszali za grzechy. Na przełomie XX i XXI wieku na Przeprośnej Górce powstał nowy cel pielgrzymek – Sanktuarium św. Ojca Pio.
Klasycystyczny dworek w Bystrzanowicach znajduje się w przysiółku tejże miejscowości, o nazwie Dwór, nieco na południe od drogi Częstochowa–Szczekociny. Jest to niewielka budowla, wzniesiona w XVIII w., o architekturze charakterystycznej dla tego typu obiektów. W czasie II wojny światowej i w czasach stalinowskich dwór oraz okoliczne lasy służyły za schronienie partyzantom. Obecnie jego budynek stanowi własność prywatną i jest wynajmowany w celach wypoczynkowych.
Początki parafii w Kroczycach sięgają (wg dokumentów pisanych) XII w. Zanim wzniesiono obecną, murowaną świątynię, istniały tutaj kolejne kościoły drewniane (choć nie wszystkie fakty z ich historii są znane). Pierwszy z nich padł ofiarą pożaru. Kolejną budowlę, także drewnianą, ufundował Piotr Firlej w 1427 r. Intencją tej fundacji była podzięka za szczęśliwy powrót z bitwy pod Grunwaldem w 1410 r. Obecny kościół jest budowlą XIX-wieczną.
Zalew Siamoszycki, zwany też Zbiornikiem Siamoszyckim, położony jest w gminie Kroczyce w powiecie zawierciańskim. Zbiornik powstał na przepływającej nieopodal miejscowości rzece Krztyni. Jest zbiornikiem przepływowym, o powierzchni 20 ha, malowniczo położonym pomiędzy wysokim brzegiem a piaszczystą plażą. Zalew jest popularnym wśród mieszkańców Zawiercia miejscem rekreacyjnym, z ośrodkiem wypoczynkowym.
Rezerwat „Wielki Las” znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Stawki – jednego z najmniejszych tego typu obszarów chronionych w Polsce. Rezerwat utworzono w 1982 roku w celu ochrony najwartościowszej pod względem przyrodniczym części parku, liczącej 32 ha powierzchni. To tereny podmokłe, z licznymi strumieniami i mokradłami, porośnięte wilgotnym lasem olszowo-jesionowym. W runie występuje m.in. skrzyp olbrzymi, liczydło górskie i storczyk Fuchsa.
„Pojezierze Dąbrowskie” powstało dzięki działalności zagłębiowskich i śląskich kopalń. Na terenach położonych na północ od dzisiejszego centrum Dąbrowy Górniczej przez dziesięciolecia pozyskiwały one tzw. piasek podsadzkowy i wypełniały nim pustki poeksploatacyjne. Powstałe wyrobiska, nie rekultywowane, napełniły się czystą wodą. W pierwszym zbiorniku pochodziła ona w dużej części z płynącej tutaj rzeczki – Pogorii. Stąd też wzięła się nazwa wszystkich pozostałych akwenów.
Dąbrowa Górnicza, znana przede wszystkim z działalności dawnej Huty Katowice, może pochwalić się niezwykłymi zasobami przyrodniczymi. Co zaskakujące, w mieście od 200 lat przemysłowym, odnotowano ponad 60 gatunków roślin chronionych. Jednym z najciekawszych obszarów przyrodniczych jest użytek ekologiczny Pogoria II. Chroni się tam biocenozy nadwodne i bagienne z licznymi przedstawicielami ptaków wodno-błotnych.
Kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny i św. Antoniego z Padwy na Wzgórzu Gołonoskim jest najstarszym obiektem architektonicznym na terenie Dąbrowy Górniczej. Świątynia została zbudowana w latach 70. XVII wieku w stylu barokowym, później była kilkakrotnie rozbudowywana. Obecnie jest trójnawową bazyliką, z wieżą przykrytą baniastym hełmem. Wystrój wnętrz pochodzi głownie z przełomu XIX i XX wieku.
Wszyscy wielbiciele Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny powinni odwiedzić jego siedzibę w Koszęcinie koło Lublińca. W tej niewielkiej miejscowości stoi piękny, klasycystyczny pałac (właśnie siedziba zespołu) z parkiem i wieloma obiektami towarzyszącymi. W dawnym budynku folwarcznym stworzono Dom Pracy Twórczej im. Adolfa Dygacza, w którym umieszczono także Izbę Tradycji prezentującą nie tylko pamiątki związane z działalnością zespołu, ale także regionalne zabytki.
W historycznym Dankowie znajduje się m.in. XVII-wieczny kościół, stanowiący sanktuarium Matki Bożej Dankowskiej. Obiekt ten jest drugą w ciągu wieków tutejszą świątynią. Obraz Najświętszej Marii Panny Dankowskiej jest wierną kopią obrazu jasnogórskiego, pochodzi zaś z czasów powstania budowli. W późnorenesansowej świątyni warto także zwrócić uwagę na cztery renesansowe portale, a także nagrobek Warszyckich.
Dzieje twierdzy w Dankowie sięgają średniowiecza. Jej rozbudowa następowała w kolejnych wiekach, przede wszystkim zaś za czasów osławionego Stanisława Warszyckiego, który otoczył ją bastionowymi fortyfikacjami. Do dziś zachowały się jedynie oblicowane murem wały ziemne, a także ruiny kamiennego gmachu (zwanego „Domem kasztelanowej”), resztka dwukondygnacyjnego budynku bramnego oraz ślady fos i inne, pomniejsze pozostałości.
Pałac Kawalera (zwany też Domem Kawalera) jest jedną z budowli, które zostawiła po sobie w Świerklańcu potężna rodzina Henckel von Donnersmarck. Niestety, nie miał tyle szczęścia główny pałac, zwany Małym Wersalem. Pałacyk Kawalera wzniesiono w stylu neobarokowym, na początku XX wieku. Na frontonie umieszczono napis tłumaczący powody jego budowy: Memento vivere – Pamiętaj o życiu! Obecnie mieści się tu hotel i restauracja.
Lubliniec był ulubionym miastem urodzonej we Wrocławiu świętej Edyty Stein – siostry karmelitanki Teresy Benedykty od Krzyża, pochodzącej z rodziny żydowskiej i znanej m.in. jako filozof. Było to rodzinne miasto jej matki, a Edyta przyjeżdżała tu odwiedzać dziadków i krewnych. Pamięć o świętej kultywowana jest w mieście, gdzie znajduje się parafia pod jej wezwaniem, a także muzeum, otwarte w 2009 r. Św. Edyta Stein jest także patronką Lublińca.
Będąc w Lublińcu, starym śląskim grodzie (założonym pod koniec XIII w.), warto obejrzeć tutejszy zamek. Lubliniecka rezydencja, wzniesiona przez książąt raciborsko-opolskich i przebudowana w XVII w. w stylu barokowym, posiada interesującą historię. Gościł tu m.in. król Władysław IV Waza, a w czasach potopu szwedzkiego przechowywano tu obraz jasnogórski. Zamek, zdewastowany w czasach PRL i odbudowany na przełomie XX i XXI w., pełni dziś funkcję hotelu oraz centrum konferencyjnego.
Układ urbanistyczny centrum współczesnego Lublińca ukształtował się w czasach średniowiecznych, w wyniku lokacji miasta, dokonanej przez książąt opolskich, na prawie niemieckim. Kwadratowy rynek, zwany placem Konrada Mańki oraz odchodzące od niego ulice zabudowane są w dużej części przez domy z XIX wieku. Najcenniejszym obiektem na terenie Starego Miasta jest kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja, którego obecna bryła pochodzi z XVI wieku.
Cmentarz żydowski w Lublińcu, położony przy ul. 11 Listopada, jest świadectwem dwustuletniej obecności Żydów w tym śląskim mieście. Pierwsze osoby wyznania mojżeszowego osiedliły się w Lublińcu w drugiej połowie XVIII wieku, wkrótce też powstała tu gmina religijna. W 1845 roku założono niewielki cmentarz, na którym do II wojny światowej pochowano ponad 1100 zmarłych. Wśród nich byli m.in. dziadkowie oraz starsi bracia Edyty Stein, czyli świętej siostry Teresy Benedykty od Krzyża.
Krzepice to m.in. dawny, ważny ośrodek społeczności żydowskiej. Obecnie możemy zobaczyć tutaj kirkut (czyli cmentarz), którego główną osobliwością jest duże skupisko płyt nagrobnych – macew - wykonanych z żeliwa. Cmentarz był odnawiany na przełomie XX i XXI wieku przez młodzież żydowską i polską. Po żydowskich mieszkańcach Krzepic pozostała także mocno dziś zrujnowana synagoga. W czasach swego powstania była ona dość duża w porównaniu innymi tego rodzaju obiektami, będąc budowlą większą niż słynna warszawska synagoga im. Nożyków.
Drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Jerzego, wzniesiono w Miasteczku Śląskim w latach 1666-67. Przez wiele dziesięcioleci świątynia była filią parafii w Żyglinie. Budynek jest konstrukcji zrębowej, z dachem ułożonym z gontów. Uwagę przyciąga smukła wieżyczka na sygnaturkę i obiegające kościół soboty. Na teren kościelny wchodzi się przez bramę umieszczoną w wolnostojącej dzwonnicy.
Miasteczko Śląskie chwali się korzeniami sięgającymi XVI wieku, chociaż jedna z jego dzielnic - Żyglin - wspominana jest już w źródłach średniowiecznych. O prawa miejskie postarali się miejscowi górnicy i otrzymali je z rąk margrabiego brandenburskiego, Jerzego Fryderyka, w 1561 roku. Centrum miasta stanowi słabo wyróżniający się, wrzecionowaty Rynek z XIX-wiecznym ratuszem i dwiema świątyniami. Nieopodal znajdziemy także ceglane kamienice oraz parterowe domy o charakterze małomiasteczkowym.
Tarnowskie Góry mogą się pochwalić zabytkowym układem urbanistycznym, pochodzącym z XVI wieku. Wówczas to ta górnicza osada otrzymała od książęcych właścicieli rozległe przywileje, które wpłynęły także na wygląd miasta. Tarnowskie Góry ukształtowały się wśród wyrobisk i hałd, dlatego sam rynek, jak i siatka ulic mają nieregularne kształty. Do dziś w historycznym centrum zachowało się wiele interesujących zabytków, świeckich i sakralnych.
Już w wieku XII na miejscu dzisiejszych Krzepic powstała drewniana warownia, później przebudowana na murowaną, z której do czasów dzisiejszych pozostał zarys fosy. Współczesny nam układ przestrzenny Krzepic pochodzi z czasów lokowania miasta przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV w., częściowo zaś jest, oczywiście, wynikiem rozwoju w kolejnych stuleciach. Do zabytków związanych z powstaniem miasta należy kościół św. Jakuba Apostoła - choć obecny kształt zawdzięcza on późniejszym przebudowom.
Pałac w Kłobucku odnajdziemy w północnej dzielnicy miasta, o nazwie Zagórze. Ładny, neogotycki budynek powstał pod koniec XVIII wieku, tuż po zagrabieniu tej części Rzeczypospolitej przez Królestwo Prus. Postawiono go dla pruskiego ministra Christiana von Haugwitza. W drugiej połowie XIX wieku pałac przebudowano w duchu eklektycznym. Przez pewien czas pałac wraz z przyległym majątkiem należał do carskiej rodziny Romanowów.
Okradzionów to obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej; malowniczo położona nad Białą Przemszą, która w tych rejonach tworzy rozlewiska oraz niewielki odcinek przełomowy. Nad rzeką znajduje się stary młyn wodny Freyów. Po upadku PRL obiekt został odzyskany przez spadkobierców rodziny. W ostatnich latach młyn odnowiono, a w oparciu o stare zabudowania młyńskie wzniesiono niewielką elektrownię wodną.
W Podzamczu, przy drodze prowadzącej z Ogrodzieńca do Pilicy, w urokliwym miejscu znajduje się jedno z sanktuariów maryjnych. Kult Matki Bożej w tym miejscu sięga pierwszej połowy XIX w., kiedy to Maria miała ukazać się na skale jednemu z okolicznych mieszkańców. Sama kaplica jest obiektem nowym i pochodzi z roku 2000, zaś uroczyste ustanowienie Sanktuarium Matki Bożej Skałkowej dokonane zostało przez władze kościelne w roku 2002.
Przed 250 laty święty mąż Dawid Biderman miał prorokować i czynić cuda - w Polsce i poza jej granicami. Słynął również z mądrości w całym żydowskim świecie. Założył dynastię, która do dnia dzisiejszego wiele znaczy dla Żydów - zarówno w Izraelu, jak i w Stanach Zjednoczonych. Jego grób znajduje się w Lelowie, niewielkiej miejscowości nieopodal Częstochowy. Corocznie pielgrzymują do niego pobożni wyznawcy chasydyzmu.
Sanktuarium Matki Bożej Pocieszycielki Lelowskiej związane jest z parafialnym kościołem pw. św. Marcina. Pierwotna świątynia wzniesiona została tu w XIV w. Odbudowana po pożarze w 1638 r., ponownie spłonęła w 1939 - podpalona przez wkraczających do Polski żołnierzy niemieckich. Obraz Matki Bożej, czczonej w tutejszym sanktuarium, stanowiący replikę pierwotnego, XVII-wiecznego, wykonał Czesław Ćwinarowicz w 1948 r. dla odbudowanego wówczas kościoła.
Lelów, miejscowość gminna, położona w północno-wschodniej części województwa śląskiego, cieszył się prawami miejskimi od początku XIV do drugiej połowy XIX wieku. W dzisiejszym miejscu miasto ulokowano na polecenie króla Kazimierza Wielkiego. Do dnia dzisiejszego zachował się czytelny średniowieczny układ urbanistyczny, z niemal kwadratowym rynkiem, wychodzącymi z jego narożników ulicami oraz śladami murów obronnych i wież bramnych.
Biała Wielka i jej okolice leżą na uboczu uczęszczanych szlaków. Warto tu zaglądnąć, by obejrzeć m.in. dwa zabytkowe dwory, czy też zabytki związane z powszechnym tu młynarstwem. W Białej Wielkiej zobaczymy wodny młyn z 1935 r., który obecnie znów jest czynny. Malownicza okolica zachęca do spacerów i dłuższych wędrówek. Wycieczkę do młyna można także połączyć z krótkim spływem rzeczką Białą Lelowską.
W położonej na północ od Złotego Potoka miejscowości Julianka warte zobaczenia są zabudowania dworca kolejowego z okazałym budynkiem stacyjnym oraz stojącą nieopodal wieżą ciśnień. Obiekty te wzniesiono w 1911 roku na linii kolejowej łączącej Kielce z Częstochową. Reprezentacyjny dworzec przyjmował m.in. gości hrabiostwa Raczyńskich ze Złotego Potoka. W 1976 roku na stacji doszło do jednej z najtragiczniejszych katastrof kolejowych w historii Polski.
W jurajskim miasteczku Żarki, nieopodal Zawiercia, znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin. Czci się w nim cudowną figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem, której przywiezienie w te strony (pod koniec XIV wieku) przypisuje się księciu Władysławowi Opolczykowi. Rzeźba zdobi ołtarz główny kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, w którego sąsiedztwie odnajdziemy zespół klasztorny ojców paulinów.
Park Wodny Jura w Łazach, to „najcieplejsze miejsce na Jurze”. Tak brzmi hasło reklamowe nowoczesnego kompleksu basenowego, który przyciąga przez cały rok mieszkańców regionu i turystów. Woda ma tutaj temperaturę od 28 do 32 stopni Celsjusza, co dodatkowo podnosi komfort rekreacji w basenach. Młodzi i starsi adepci pływactwa chętnie korzystają z nauki w Profesjonalnej Szkole Pływania z klasą mistrzowską.
Góra Stodólska, zwana także Stodólskiem, jest najwyższym, mierzącym około 435 m n.p.m., wzniesieniem Pasma Niegowonicko-Smoleńskiego - jednego z najbardziej malowniczych fragmentów Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Stokami góry poprowadzono drogę z Dąbrowy Górniczej do Ogrodzieńca. Na szczycie Stodólska oraz sąsiednich pagórków znajdziemy liczne ostańce; można stąd podziwiać również wspaniałe, dookolne panoramy.
Punkt Informacji Turystycznej zlokalizowany w centrum Ogrodzieńca w Biurze Związku Gmin Jurajskich świadczy usługi informacji turystycznej z terenu całej Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
Kościół w Zrębicach to jeden z bardziej malowniczych, drewnianych zabytków Jury, znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego. Zrębicka parafia posiada dawne tradycje, a już w 1334 r. wymieniana jest w spisach świętopietrza jako Sdrzambicze (miejsce gdzie wyrąbano las i krzewy). Podanie głosi, że miejscowość założona została za panowania Kazimierza Wielkiego, w pierwszej połowie XIV w., wraz z grodem w Olsztynie. Opis parafii w Zrębicach podaje w XV w. Jan Długosz. Źródła XVI-wieczne wymieniają natomiast tutejszą parafię jako należącą do dekanatu lelowskiego, zaś wieś jako administrowaną przez zamek w Olsztynie.
Położony na północnych krańcach województwa śląskiego Przyrów może się pochwalić historią sięgającą czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego. Ostatni z Piastów na polskim tronie obdarzył prawami miejskimi niewielką wieś Komorów nad Wiercicą, jednak właściwe miasto rozwinęło się nieopodal niej, pod nazwą Przyrów. Do dziś zachował się jego dawny układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem i siecią przyległych ulic.
Kamieniołom wapienny Zakrzówek znajduje się prawie w środku Krakowa, w linii prostej ok. 5km od Wawelu. Zalany został w 1990r. składa się z dwóch zbiorników połączonych ze sobą, przesmykiem o szerokości ok. 25m.
Kaplica "Na Wodzie" p.w. św. Józefa Rzemieślnika (Robotnika), znajduje się w miejscu dawnych łazienek zdrojowych, które przerobiono na obiekt sakralny w 1901 r.
Małopolskie Muzeum Pożarnictwa powstało 4 maja 1953 roku z inicjatywy kpt. Zbigniewa Konrada Gęsikowskiego i jest rozszerzane i utrzymywane społeczną pracą członków OSP w Alwerni.
Położony na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd i obszaru "natura 2000" - rezerwat „Pazurek” został utworzony w 2008 r. i zajmuje obszar leśny, który ciągnie się między miejscowościami Jaroszowiec i Pazurek.
Dwór Zieleniewskich serdecznie zaprasza Państwa do restauracji - w części kawiarnianej z barem, na aromatyczną kawę, pyszne desery, kieliszek doskonałego koniaku lub jednego z wielu mocniejszych trunków, w części restauracyjnej na wykwintne dania kuchni francuskiej, włoskiej i staropolskiej - oraz do wypoczynku w pięknych pokojach w dworku.
Niegowonice to malownicza wieś jurajska, położona w rejonie wzniesień Stodólsko i Lipowa. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości datowane są na rok 1300. Wieś lokowano ponownie na prawie niemieckim w 1354 r. W wieku XVI tutejszy folwark wchłonięty został przez wielkie dominium ziemskie magnackiego rodu Bonerów, z centrum w zamku „Ogrodzieniec”. W czasach późniejszych, w drugiej połowie XVIII w., właścicielami Niegowonic byli Małachowscy, a następnie Grabiańscy. Oni to ufundowali tutejszy kościół.
W Bogumiłku, malowniczo wśród lasów położonej osadzie wsi Biała Wielka koło Lelowa, znajduje się zadbany zespół dworsko-parkowy, o blisko stuletniej historii. Dwór wzniósł w latach 20. ubiegłego stulecia Antoni Schütz, przedstawiciel rodziny zasłużonej dla rozwoju gospodarczego tych okolic, przybyłej do Polski z Saksonii w drugiej połowie XVIII wieku. Od 1969 roku gospodarzem dworu jest Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Jana Brzechwy.
Ptasia Wyspa powstała po uruchomieniu Zalewu Porajskiego w miejscu wywyższenia się na dawnej drodze lokalnej łączącej Kuźnicę Starą i Masłońskie. Jest naturalną ostoją ptactwa wodnego, miejscem lęgowym dla gniazdowników i miejscem odpoczynku dla ptaków wędrownych.
Chrząstów, obecna dzielnica Koniecpola, a wcześniej samodzielna osada, wzmiankowany był bardzo dawno, bo już w r. 1136, kiedy to stanowił uposażenie arcybiskupa gnieźnieńskiego. Później tutejsze ziemie znalazły się w rękach rodu Pobogów, którzy z osady Chrząstów uczynili swą siedzibę. Początkowo nad rozlewiskami Pilicy istniał tu typowo średniowieczny zamek; potem na nowym miejscu wzniesiono (około przełomu XV i XVI w.) rezydencję, w późniejszych wiekach kilkakroć przebudowywaną.
Koszęcin to jedna z miejscowości leżących w malowniczym, choć rzadziej odwiedzanym przez turystów, rejonie województwa śląskiego. Mieszczące się tutaj nadleśnictwo może się pochwalić kilkoma obszarami chronionymi, do których należą rezerwaty przyrody oraz park krajobrazowy. Szczególną dumą nadleśnictwa jest jego siedziba - klasycystyczny dworek z początku XIX w., wybudowany jako lokum zarządu dóbr księcia Hohenlohe.
Miejscowość Koszęcin leży w powiecie lublinieckim, zaś tutejsza parafia należy do diecezji gliwickiej. Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy to XVIII-wieczna budowla, wzniesiona na miejscu poprzedniej świątyni. Orientowany budynek postawiony został w konstrukcji zrębowej, na kamienno-ceglanej podmurówce. Obiekt jest częścią Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Pałac w Koszęcinie nieopodal Lublińca znany jest powszechnie jako siedziba popularnego Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny. Pierwszy obiekt rezydencjonalny został tutaj zbudowany już w XVI wieku. Obecny, okazały pałac w stylu klasycystycznym został zbudowany w pierwszej połowie XIX wieku przez ówczesnego właściciela koszęcińskiego majątku, księcia Adolfa zu Hohenlohe Ingelfingen. Pałac otoczony jest przez rozległy park z cennymi gatunkami drzew i krzewów.
Boronów to stanowiąca siedzibę gminy wieś, położona kilkanaście kilometrów na wschód od Lublińca. Tutejszy kościół pw. Matki Bożej Królowej Różańca Świętego wzniesiony został przez rodzinę Dzierżanowskich na początku XVII w. Przez pewien czas, ze względu na szczególne walory historyczne, stanowił on zabytek klasy „0”. Świątynia jest jednym z obiektów znajdujących się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Miejscowość Brusiek leży w powiecie lublinieckim, zaś pod względem administracji kościelnej należy do parafii w Kaletach-Drutarni. Stojąca tu niewielka świątynia pw. św. Jana Chrzciciela z XVII w. znajduje się na miejscu swej poprzedniczki, wzniesionej prawdopodobnie w XV w. Kościół ten, zbudowany w konstrukcji zrębowej, to jeden z bardziej urokliwych zabytków regionu. Obiekt znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Kościół św. Mikołaja w Truskolasach, w gminie Wręczyca Wielka, to jeden z zabytkowych obiektów sakralnych powiatu kłobuckiego. Jest świątynią parafialną, powstałą z drewna w pierwszej połowie XVIII wieku. Stanowi sanktuarium Matki Bożej Truskolaskiej, której obraz - uznany za cudowny - znajduje się w głównym ołtarzu. Kościół jest jednym z obiektów Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
Gospodarstwo rybackie Dolina Będkowska to kompleks kilku historycznych zabudowań, pośród których natura stworzyła dla nas wspaniałe warunki, niezbędne do wyhodowania doskonałej jakości pstrąga, karpia, karasia, amura, lina.
Dolina Będkowska to jedna z 7 dolin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie o długości 7-8 km. Zbudowana jest z wapieni krasowych o łagodniejszych zboczach zachodnich i stromych wschodnich, z charakterystycznymi jaskiniami, wywierzyskami oraz źródłami.
Park Kolejowy w Ogrodzieńcu – sercu Jury Krakowsko-Częstochowskiej to wyjątkowe miejsce, w którym dzieci wraz ze swymi rodzicami mogą przenieść się w bajkową podróż kolejkowymi szlakami.
Rezerwat przyrody Dolina Kluczwody zwana również Doliną Wierzchówki zajmuje powierzchnię ponad 35 ha i ciągnie się na długości ok. 5 km. Znajduje się koło wsi Wierzchowie w gminie Wielka Wieś i wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie.
Podziemna eskpozycja prezentująca bogatą historię Krakowa, ale także związki jakie łączyły to miasto z najważniejszymi w średniowiecznej Europie ośrodkami handlu i kultury.
Dolina ta ma bogatą historię wspinaczkową i wielu polskich znanych taterników i alpinistów, tutaj rozpoczynało swoją historię ze wspinaczką. Tutaj także trenowali wspinaczkę nasi komandosi z „Czerwonych Beretów”.
Złoty Potok zalicza się do najatrakcyjniejszych pod względem turystycznym miejsc na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Jego ozdobą jest m.in. zespół pałacowo-parkowy, z którym związała się historia życia znanych rodów: Krasińskich i Raczyńskich. Szczególnie malowniczo prezentuje się rozległy park przypałacowy, ze stawem o poetyckiej nazwie „Irydion”, rzeczką Wiercicą oraz pomnikowymi okazami drzew i krzewów.
Perła krakowskich fortyfikacji od wiosny do jesieni dostępna jest dla turystów, a latem można tu uczestniczyć w wydarzeniach przybliżających średniowieczną historię i obyczaje
Łączna długość podziemi wynosi 270 m., maksymalna wysokość – 10 m.; trasa zwiedzania (81 m.) obejmuje zejście dawną studnią austriacką oraz oddzielone przewężeniami 3 komory skalne.
W dawnym kinie „Światowid”, wzniesionym w latach 50. XX wieku dla mieszkańców robotniczej Nowej Huty, powstaje stała prezentacja poświęcona dziejom Polski w latach 1944-1989. Na razie można tu oglądać wystawy czasowe przypominające różne aspekty życia w PRL-u oraz dzieje antykomunistycznego podziemia.
Muzeum ocala od zapomnienia ślady żydowskiej przeszłości w dawnej Galicji, położonej na terenie dzisiejszej południowo-wschodniej Polski oraz zachodniej Ukrainy.
Muzeum biograficzne najwybitniejszego artysty polskiego modernizmu mieści się w budynku dawnego spichlerza przy placu Sikorskiego. Usytuowane w niedalekiej odległości od Plant, kościoła oo. Franciszkanów, Wawelu i Wisły, wpisuje się w przestrzeń miasta, w którym i dla którego tworzył Stanisław Wyspiański.
Choć nieco mniejsza i mniej popularna niż jej odpowiedniczka w Wieliczce, bocheńska kopalnia soli oferuje zwiedzającym równie piękne i interesujące atrakcje.
Kopalnia Soli „Wieliczka” to miejsce niezwykłe – ukryte przed światem, pełne tajemnic i legend. Miejsce, w którym dzieje Ziemi nieustannie splatają się z historią człowieka. To także bezcenny zabytek przyrody i techniki, umieszczony w 1978 roku, jako jedno z pierwszych dwunastu miejsc i obiektów na świecie, na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Najcenniejsza w Polsce i jedna z najcenniejszych kolekcji w Europie. Damę z gronostajem Leonarda da Vinci czy Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta van Rijna, jak również wiele innych arcydzieł nie tylko z dziedziny malarstwa, ale także rzeźby, rzemiosła, militariów, sztuki użytkowej, można zobaczyć w 26 salach ekspozycyjnych, na dwóch piętrach wyremontowanego Pałacu Muzeum Książąt Czartoryskich.
