Kirkut i ruiny synagogi w Krzepicach

Osadnicy żydowscy przybyli do Krzepic w XVII w., choć przez długi czas ich społeczność była tu nieliczna. Dopiero gdy w II połowie XVIII w. liczba tutejszych starozakonnych doszła do stu kilkunastu, założono dzielnicę żydowską o nazwie Nowe Miasto Krzepice. Jego ludność trudniła się przede wszystkim handlem i karczmarstwem, ale także rzemiosłem. Z początkiem XIX wieku społeczność żydowska stanowiła jedną piątą mieszkańców Krzepic. Niedużo później, w latach 1814-15, zaczęto wznosić w mieście nową synagogę, będącą zresztą drugim tego rodzaju obiektem (pierwsza, drewniana, stanęła tu w pierwszej połowie XVIII wieku). Zbudowana została w stylu neoklasycznym, z kamienia wapiennego. Obok znajdowała się szkoła żydowska, dom rabina oraz łaźnia do rytualnych obmyć. Krzepiccy Żydzi, który należeli dotychczas do gminy religijnej w Działoszynie, wkrótce po wzniesieniu synagogi utworzyli tu (w roku 1822) gminę samodzielną. Ich liczba ciągle rosła, dochodząc w 1931 r. do tysiąca sześciuset trzydziestu sześciu. W r. 1936 powstał „Cech Ogólnych Branży Rzemieślników Żydów w Krzepicach i Okolicy”. Podczas II wojny niemieccy okupanci utworzyli w Krzepicach otwarte getto, kierując następnie jego mieszkańców (latem 1942 r.) do getta w Częstochowie i na zagładę do obozu Auschwitz-Birkenau. Garstka ocalałych Żydów powróciła tu po wojnie, większość jednak wyjechała do nowopowstałego państwa Izrael. Ostatni miejscowy Żyd, pan Józef Judkowski, zmarł w Krzepicach w 1993 r. Mocno dziś zrujnowany budynek synagogi wzniesiony został na planie prostokąta o wymiarach 13 i pół na 24 m. We wschodniej części tego obiektu, o wysokich, półokrągło zakończonych oknach, znajdowała się główna sala modlitewna, a w zachodniej - przedsionek z umieszczonym na piętrze babińcem. Fasadę synagogi tworzy czterokolumnowy portyk z trójkątnym tympanonem. Nad wejściem znajduje się zachowana, kamienna tablica ze stylizowaną gwiazdą Dawida podtrzymywaną przez dwa lwy. Wewnątrz zachowała się wnęka po Aron ha-kodesz, czyli szafie ołtarzowej, służącej do przechowywania rodału - rodzaju skrzyni na zwoje Tory. Krzepicki cmentarz żydowski, czyli kirkut, stanowi unikat, jest bowiem jednym z największych w Europie skupisk żeliwnych macew. Na terenie Polski takie nagrobki występują w niewielu miejscach. Większość z macew wykonana została w hucie w Kuźnicy Starej. Niestety, kirkut ulegał dewastacji, a żeliwne nagrobki były obiektami kradzieży. W 1997 r. częściowej renowacji cmentarza dokonała Polska Unia Studentów Żydowskich pod kierownictwem Jana Jagielskiego z Żydowskiego Instytutu Historycznego. W roku 2000 młodzież ze szkół średnich z Warszawy i Krzepic, a także ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Borzęciczkach, dokonała gruntownego odnowienia nekropolii, ustawiając macewy, oczyszczając je i malując farbą antykorozyjną.